MR (EMAR) Nedir?

Kutunun içinde ne var, en ince, milimetrik detaylara kadar görebiliyorsunuz, hem de kutuyu hiç açmadan, kutuya zarar vermeden, sadece kutuyu bir mıknatısın ortasına yerleştirerek. Sizce de sihirli bir şey değil mi? İşte bu sihrin adı, çağdaş tıp uygulamalarında en çok kullanılan tanı yöntemi olan MR.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR), tartışmasız biçimde yakın tarihteki en önemli tıbbi buluşlardan bir tanesidir. MR teknolojisinin kullanımı son otuz yılda önemli ölçüde artmıştır ve her geçen gün artmaya devam etmektedir. Farklı doku türlerinin, MR makinesi tarafından farklı şekilde görüntülenmesine neden olabilen benzersiz manyetik özelliklere sahip olması nedeniyle, MR geniş bir hastalık yelpazesini teşhis etmek için çok sık olarak kullanılmaktadır. MR taramasının tamamlanması biraz zaman alabilirken, insan vücudunda veya incelenen dokularda herhangi bir tür hasara neden olmaz.

Bir Beyin ve Sinir Cerrahisi uzmanı olarak, MR incelemesine çok sık olarak ihtiyaç duyuyorum ve MR ile ilgili sorularla karşı karşıya kalıyorum. MR nedir, ne amaçla kullanılır, vücuda zararı var mıdır, MR çekimi ne kadar sürer, MR bize ne gösterir,  ne işimize yarar, nasıl yardımcı olur ve benzeri konuları olabildiği kadar geniş şekilde derleyip, açıklayıcı bir rehber hazırladım. Ağırlıklı olarak kendi branşımdan örnekler vererek, beyin, omurga, omurilik ve sinir hastalıklarında MR incelemesi üzerine aklınıza gelebilecek birçok sorunun cevabını, bel fıtığından omurilik yaralanmalarına, kireçlenmeden omurilik tümörlerine kadar, bu rehberde  kolaylıkla bulabileceksiniz.

MR Tanımı Nedir?

İngilizce Magnetic Resonance Imaging kelimelerinin baş harflerinden oluşan MRI terimi, dilimizde MR olarak yerleşmiştir. MR cihazı, kuvvetli bir manyetik alan içinden vücuda radyo dalgaları göndererek, bilgisayar yardımıyla organların detaylı görüntüsünü oluşturur.

Özellikle beyin, omurilik, yumuşak dokular, eklemler ve bağlar için kullanılsa da, kemik dokusu da dahil olmak üzere vücuttaki tüm dokular için kullanılabilir. Tanı, tedavi planlaması ve yapılan tedavinin etkinliğini ölçmek için kullanılan en üstün görüntüleme yöntemidir.

Röntgen incelemesi ya da Bilgisayarlı Tomografi incelemesinin aksine, MR incelemesinde vücuda zarar verecek radyoaktif X ışınları kullanılmaz, oldukça güvenli bir işlemdir.

MR  Nasıl Çalışır?

Öncelikle biraz teknik bilgi ile başlayalım. Vücudumuzun büyük bir kısmı, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan su moleküllerinden oluşur. Hidrojen atomunun merkezinde proton adı verilen bir parçacık bulunur. Proton, küçük bir mıknatıs gibidir ve çevredeki manyetik alanlara ileri derecede duyarlıdır.

MR çekimi sırasında, cihazda bulunan güçlü tarayıcı mıknatıslar, tıpkı mıknatısın pusulanın iğnesinin yönünü değiştirmesi gibi, protonları da aynı yönde hizalar. Çekim sırasında, aralıklarla kısa radyo dalgaları vücuda gönderilir ve protonlar hizadan çıkar. Radyo dalgaları kapatıldığında, protonlar yeniden hizalanır. Protonların  çekim sırasındaki hareketleri bilgisayar tarafından algılanan radyo sinyallerini gönderir. 

Farklı dokularda protonların hareketleri değişik hızdadır ve farklı sinyaller üretir. Bilgisayar yardımıyla, değişik dokulardan gelen farklı sinyaller birleştirilerek incelenen vücut bölgesindeki dokuların son derece detaylı görüntüsü oluşturulur. Bu şekilde MR cihazı vücuttaki çeşitli doku türlerini ve dokulardaki hastalıklı kısımları ayırt eder.

MR İncelemesine Nasıl Hazırlanmalıyım?

MR incelemesi yapılmadan bir gün önce, doktor tarafından aksi belirtilmemişse, normal bir şekilde yemek yiyebilir, su içebilir ve ilaçlarınızı alabilirsiniz. Bazı organların çekimleri için, çekim yapılmadan birkaç saat önce yemek yemeyi kesmeniz gerekebilir, yine bazı özel çekimler öncesinde, yüksek miktarda su içmeniz önerilebilir. Çekimi yapılacak bölgeye göre, bu konuda gerekli bilgilendirmeler size önceden yapılacaktır.

Çekimden önce, işlemin güvenli bir biçimde yapılması amacıyla, hastalığınız ve tıbbi geçmişiniz ile ilgili soruların bulunduğu bir bilgi evrakını doldurmanız istenecektir. Bu soruların asıl amacı, MR çekiminize engel bir durumunuz olup olmadığını anlamaya çalışmaktır. Daha sonra, çekimin gerçekleştirilebilmesi için yazılı onamınız alınacaktır.

Çekim sırasında çok büyük bir mıknatısın ortasında bulunacağınız için, manyetik alandan etkilenebilecek her türlü özel eşyanızı MR makinesinin bulunduğu odaya girmeden önce, odanın dışında, size verilen özel bir dolaba koymanız istenecektir. Özellikle saat, cep telefonu, yüzük, kolye, işitme cihazı, metal içeren hareketli diş protezlerinizi mutlaka bu dolaba yerleştirmelisiniz.

İlaçlı MR İncelemesi Nasıl Yapılır?

Bazı MR taramaları, damardan verilen kontrast boya enjeksiyonunu ile birlikte yapılır. Kontrast boya, belirli dokuların ve kan damarlarının daha net ve daha ayrıntılı görünmesini sağlar, bazı hastalıkların teşhisi için gereklidir.

Bazı kişilerde kontrast madde  baş dönmesi, baş ağrısı gibi yan etkilere neden olabilir, yan etkiler genellikle hafiftir ve çok uzun sürmez.

Böbrek hastalığı olan kişilerde kontrast boyanın doku ve organ hasarına neden olması da mümkündür . Böbrek hastalığı geçmişiniz varsa,  böbreklerinizin ne kadar iyi çalıştığını ve taramaya devam etmenin güvenli olup olmadığını belirlemek için size bir kan testi yapılabilir.

Alerjik reaksiyon geçmişiniz veya herhangi bir kan pıhtılaşma sorununuz varsa, kontrast madde enjeksiyondan önce bildirmelisiniz.

MR Çekilirken Anestezi ya da Sakinleştirici Gerekir mi?

MR çekimi ağrılı bir işlem değildir, normal koşullarda anestezi ya da ağrı kesici kullanımı gerekmez.

Klostrofobisi olan, kapalı bir yerde uzun süre kalmakta güçlük çeken kişiler, çekim öncesinde bu durumu bildirmeleri halinde, çok düşük miktarda sakinleştirici ilaç kullanabilirler.

Bebeklere ve hareketsiz duramayacak küçük çocuklara çekim öncesinde anestezi verilebilir.

MR İncelemesi Nasıl Yapılır?

MR çekimi sırasında, makinenin tam ortasında bulunan bir yatağa uzanmanız gerekir. Çekimin yapılacağı bölgeye göre, başınız makinenin iç ya da dış kısmında bulunabilir.

Çekimi bu konuda deneyimli bir radyoloji teknisyeni gerçekleştirir. MR makinesi tarafından oluşturulan manyetik alandan uzak durmak için radyoloji teknisyeni farklı bir odada bulunan bir bilgisayarı kullanarak  çekimi gerçekleştirir. Hasta, mikrofon aracılığıyla radyoloji teknisyeni ile konuşabilir ve çekim boyunca hasta kamera yardımı ile izlenir. Tarama sırasında belirli zamanlarda, MR makinesi yüksek vurma sesleri çıkaracaktır. Bu seslerin kaynağı, tarayıcı bobinlerindeki açılıp kapatılan elektrik akımıdır. Seslerden rahatsız olmamaları için çekim sırasında hastaya kulak tıkacı veya kulaklık verilecektir. MRI taraması sırasında hastanın mümkün olduğunca hareketsiz kalması çok önemlidir. Tarama, taranan alanın boyutuna ve kaç görüntü çekildiğine bağlı olarak 15 ila 60 dakika arasında sürer.

MR Çekimi Sonrası

Çekim sırasında sakinleştirici ilaç kullanılmadıysa normal hayatınıza hemen dönebilir, araç kullanabilirsiniz. Sakinleştirici ilaç kullandıysanız, araç kullanmak için ilacın etkilerinin tamamen ortadan kalkmasını beklemeniz gerekir.

MR incelemesinin, Radyoloji Uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve bir rapor hazırlanması gerekir. Bu değerlendirme bazen uzun sürebilir. Bu nedenle, yapılan incelemenin sonuçlarını hemen alamayabilirsiniz.

Herkese MR Yapılabilir mi?

Oldukça güvenli bir inceleme olan MR, özel bir sorun yoksa çoğu kişiye yapılabilir. Bazı durumlarda MR taraması önerilmeyebilir. Özellikle vücudunuzda metal içeren bir protez, kalp pili ya da başka bir yabancı cisim varsa, hamileyseniz, çekim öncesinde bu durumu mutlaka belirtmelisiniz.

Metal İmplantlar MR için Engel midir?

Vücudunuzda metalik bir maddenin olması, mutlaka MRI taraması yapamayacağınız anlamına gelmez, ancak taramayı yapan sağlık personelinin bundan haberdar olması önemlidir.

Doktorunuz, herhangi bir risk olup olmadığını anlamak ve taramanın mümkün olduğunca güvenli olmasını sağlamak için daha fazla önlem alınması gerekip gerekmediğine karar verecektir. Örneğin, kalp pili veya defibrilatörü MR için güvenli hale getirmek veya işlem sırasında kalp ritminizi izlemek mümkün olabilir.

Vücudunuzdaki metal parçalardan emin değilseniz röntgen çektirmeniz gerekebilir  .

Metal implant veya parça örnekleri şunları içerir:

• Kalp pili
• Implante edilebilir defibrilatör
• Ameliyat sırasında kullanılan metal plakalar, teller, vidalar veya çubuklar
• Ağrı tedavisi için kullanılan sinir uyarıcıları
• Kulak içine cerrahi olarak yerleştirilen işitme cihazına benzer bir cihaz olan olan koklear implant
• Ağrı kesici ilacı doğrudan bel gibi vücudun bir bölgesine vererek uzun süreli ağrıyı tedavi etmek için kullanılan ilaç pompası
• Anevrizma klipsleri
• Gözlerin veya kan damarların içinde veya yakınında metalik parçalar (kaynak veya metal işi yapan kişilerde yaygındır)
• Protez (yapay) metal kalp kapakçıkları
• Penis implantları
• Göz implantları
• Rahim içi doğum kontrol cihazı
• Kalça veya diz için kullanılan protezler
• Diş dolguları ve köprüler
• Kadınlarda doğum kontrolü amacıyla kullanılan tüp ligasyon klipsleri
• Ameliyattan sonra yaraları kapatmak için kullanılan cerrahi klipsler veya zımbalar 

MR ile Hangi Organlar İncelenir?

MR ile vücuttaki bütün organları incelemek mümkün olmakla beraber, özellikle beyin, omurilik, sinirler, eklemler, meme, kalp ve damarlar, karın içi organlar için MR yapılır. Özellikle yumuşak dokuların incelenmesi için en uygun tanı yöntemidir.

MR Hangi Hastalıklar için Çekilir?

Kanserden Alzheimer hastalığına, beyin felcinden karaciğer hastalıklarına kadar birçok hastalığın teşhisi için MR kullanılır. Özellikle beyin ve omurilik için son derece detaylı ve net görüntüleri MR ile elde edebiliriz.

MR, üzerinde ağırlıklı olarak çalıştığım omurga hastalıkları için temel bir tanı yöntemidir. Omurga sistemini, omurları, omurlar arasında bulunan disk eklemleri ve faset eklemleri, bağları, omurilik ve sinirleri detaylı olarak incelemek için elimizde bulunan en üstün teknoloji MR teknolojisidir. Özellikle daha önce ameliyat geçirmiş olan hastaların da MR ile değerlendirilmeleri bize detaylı bilgi verir. MR, omurilik ve sinirlerin omurga sistemindeki kemik, eklem ve bağlar ile olan ilişkilerini, var ise üzerindeki basıları Bilgisayarlı Tomografi ile yapılan incelemeye göre daha detaylı olarak gösterir.

Bel Fıtığı Tedavisi sayfamızı da inceleyebilirsiniz.

Özellikle aşağıdaki omurga hastalıklarının teşhisi ve tedavi planlaması için sık olarak kullanmaktayız;

• Bel fıtığı
• Boyun fıtığı
• Omurga kanalı darlığı
• Bel kayması
• Omurilik ve omurga tümörleri
• Omurilik ve beynin doğuştan gelen hastalıkları

Servikal MR

Omurganın boyun bölgesinin MR ile incelenmesidir. Boyun ağrısı, omuz ve kol ağrısı, baş ağrısı, baş dönmesi, kolda ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma gibi birçok şikayet için servikal MR yapılır.

Torakal ya da Dorsal MR

Omurganın sırt bölgesinin MR ile incelenmesidir. Sırt ağrısı, sırttan göğüs kafesine yayılan ağrı, bacaklarda güçsüzlük ve uyuşma, karıncalanma gibi birçok şikayet için torakal ya da dorsal MR incelemesi yapılır.

Lomber MR

Omurganın bel bölgesinin MR ile incelenmesidir. Bel ağrısı, siyatik ağrısı, belden bacağa doğru yayılan ağrı ve uyuşmalar, yürümek ile ortaya çıkan ağrılar gibi birçok neden ile Lomber MR incelemesi yapılır.

MR Çekimi Ne Kadar Sürer?

Özellikle kapalı ortamlarda çok uzun süre duramayan kişiler, MR çekim süresinin uzun olduğunu düşünerek bu tekniğe karşı önyargılı olarak bakarlar. Ancak MR çekiminin süresi çekimi yapılacak bölgeye, standart çekimlere ek olarak ne tür özel çekimler yapılmasının gerekli olup olmadığına göre değişmektedir. Bölgeye ve kontrast madde kullanılıp kullanılmayacağına bağlı olarak MR çekim süresi ortalama olarak 10 ile 60 dakika arasında sürmektedir.

Bel Fıtığı Ameliyatı sayfamızı da inceleyebilirsiniz.

Özel MR Taramaları Nelerdir?

Standart çekimler dışında MR teknolojisi kullanarak bazı özel çekimler yapmak mümkündür.

Manyetik Rezonans Spektroskopi (MRS)

Dokularda bulunan hücrelerin molekül yapıları, biyokimyasal özellikleri incelenir. Bazı hastalıklarda, dokularda farklı biyokimyasal maddelerde artış görülür. Özellikle kanser hastalarında çok değerli bir incelemedir.

MR Anjiyografi

Damara herhangi bir müdahale olmaksızın ve radyasyonsuz bir şekilde damarın görüntülenme yöntemidir.

Fonksiyonel MR (FMR)

Özellikle beyin fonksiyonlarının anlaşılması içime kullanılır. Beynin bir bölgesinin herhangi bir aktivite sırasında o bölgedeki kan oksijenlenme oranı ölçülerek, bir anlamda beynin metabolizması izlenir, beyin fonksiyonlarının anatomik olarak izlenmelerini ve değerlendirilmelerini sağlar.

Difüzyon MR

Beyin dokusundaki hasarın incelenmesi için uygulanan özel bir çekimdir, Beyin dokusundaki protonların difüzyon hareketlerini inceleyerek dokudaki hasarı belirler.

Perfüzyon MR

Beyindeki kan akış miktarını ölçer, özellikle inme gibi beyin damar tıkanıklıklarında tanı için uygulanır.

Çocuklara MR Çekilebilir mi?

MR görüntülemesinde en önemli husus hareketsiz kalmaktır. Fakat bildiğimiz üzere her yaştan çocuğun bu durumu anlaması pek mümkün değildir. Bu yüzden, gerekli görüldüğü durumlarda anestezi altında çocuklara ve bebeklere MR çekimi uygulanabilmektedir. Bu şekilde, MR çekiminin tam donanımlı hastanelerde ve tecrübeli ekiplerle uygulanabileceğini belirtmemiz gerekir.

Hamilelere MR Çekilebilir mi?

MR görüntüleme tekniğinin fetüse etkisi tam olarak bilinmemektedir. Bu yüzden gebeliğin 12. haftasına kadar herhangi bir gerekçe olmadığı sürece MR çekilmesi önerilmez. Gebeliğin ilerleyen haftalarında da tıbbi duruma göre gebelerin MR çekilmesinde bir sakınca bulunmamaktadır. 

MR İncelemesinin Avantajları Nelerdir?

MR incelemesinin diğer görüntüleme tekniklerine göre önemli avantajları bulunmaktadır. Kısaca her birinden bahsedeceğim.

En önemli avantaj, MR’ın hastayı herhangi bir radyasyon yayıcı ışına maruz bırakmıyor olmasıdır.

Oldukça hassas bir inceleme olan MR, Bilgisayarlı Tomografi ve Röntgen incelemeleri ile gözden kaçabilecek çok küçük boyutta hastalıklı dokuyu kolaylıkla saptayabilir.

Kontrastlı MR çekiminde hastaya verilen maddenin diğer kontrastlı çekim tekniklerinde kullanılan maddelere göre daha emniyetli olduğu bilinmektedir.

MR çok spesifiktir, normal dokuyu anormal dokudan büyük bir doğrulukla ayırmasını sağlayan mükemmel kontrast çözünürlüğüne sahiptir.

MR, radyoloğun istediği herhangi bir düzlemde yeniden yapılandırılabilen çok düzlemli görüntüleme sağlar, bu da radyoloğa aradığı patolojiyi daha iyi anlamasını sağlar.

Standart MR çekimlerine ek olarak, Fonksiyonel MR adını verdiğimiz özel çekimler ile dokularda sağlıklı şekilde kan dolaşımı olup olmadığı, beyin dokusu gibi dokulardaki oksijen metabolizmasının yeterli olup olmadığı ölçülebilir. Bu bilgiler bize organların fizyolojik ve biyokimyasal fonksiyonları hakkında önemli bilgiler verir.